De Turks-Koerdische journalist Nedim Türfent werd op 12 mei 2016 vastgezet vanwege een verslag over de mishandeling van een groep bouwvakkers door speciale politie-eenheden. Een dag na zijn arrestatie werd Nedim ‘lidmaatschap van een terroristische organisatie’ ten laste gelegd, waarvoor hij anderhalf jaar later werd veroordeeld tot 8 jaar en 9 maanden gevangenisstraf. Hij schreef onderstaande column vanuit zijn cel.

Terwijl ik heen en weer liep tussen de muren van mijn cel, opende de bewaker het kijkgat van de ijzeren deur en riep: “Nedim, er zijn brieven voor je.” Eén van de brieven die ik ontving was van de schrijver Münker Odabaşı. In zijn brief schrijft hij dat hij zijn boek Zoeken naar de samenleving zonder gevangenis heeft opgestuurd en dat hij met mij over het boek van gedachten wil wisselen.

Als iemand die al bijna zes jaar in de gevangenis zit, wilde ik het boek graag zo snel mogelijk lezen.

Al het geschreven materiaal dat de gevangenis inkomt, wordt gecontroleerd. Als de inhoud goedgekeurd is, krijgt de ontvanger bericht. Terwijl ik de procedure afwachtte, grapte ik tegen mijn medegevangene: “Denk je dat het boek Zoeken naar een samenleving zonder gevangenis verboden zal worden ín de gevangenis?” We moesten er hartelijk om lachen, het leek ons overdreven. Maar we hadden ook geleerd dat wat je eerst voor onmogelijk houdt, weldegelijk mogelijk is.

Na een week bestempelde de commissie van de gevangenis het boek als “bezwaarlijk”. De reden voor het verbod geeft de situatie in ons land duidelijk weer. In het boek Zoeken naar de samenleving zonder gevangenis staat het volgende: “In de autoritaire samenlevingen worden steeds meer mensen vastgenomen en gevangengezet, ook in de 21stee eeuw. De machthebbers proberen de personen te veranderen door ze gevangen te zetten.”

Deze woorden vormen de reden waardoor ik het boek niet kon lezen. Na dit tragikomische besluit, schreef ik een brief naar de schrijver van het boek. Maar ook die brief werd bezwaarlijk bevonden en in beslag genomen. Het nadenken over gevangenissen maakt sommige mensen blijkbaar bang.

Tegenover autoritaire samenlevingen staan democratische samenlevingen, die alternatieven zoeken voor straffen buiten de gevangenis om. In landen als Nederland sluiten gevangenissen hun deuren, maar in ons land worden er juist steeds meer gevangenissen bijgebouwd. Naast de 355 bestaande gevangenissen zijn 39 nieuwe gevangenissen in aanbouw. Ze worden als investeringen aangekondigd en als verkiezingsstunt gebruikt. De media berichten lovend over deze nieuwe gevangenissen en noemen ze “modern”.

Ondanks het groeiende aantal gevangenissen is er sprake van een capaciteitsprobleem. Sinds de AKP in 2002 aan de macht kwam nam het aantal gevangenen systematisch toe. In 2002 waren het er 60.000, in 2016 197.000 en in 2019 291.000… Uiteindelijk zijn al deze ‘investeringen’ voor niets.

Michel Foucault typeert de gevangenis als het donkerste gebied binnen het justitiële apparaat. Het is van levensbelang dat we kunnen nadenken over de alternatieven voor gevangenissen. Want gevangenissen zijn als een teek je rug. Ze zuigen aan je leven, en verkorten het. Maar dat niet alleen: Gevangenissen zijn als een boemerang, ze raken uiteindelijk de samenleving.