Toen op een vroege ochtend in de zomer van 2016 werd aangebeld bij de Turkse journalist en schrijver Ahmet Altan wist hij meteen dat de politie voor de deur stond. Hij en zijn broer Mehmet werden gearresteerd in de nasleep van de mislukte staatsgreep in Turkije. Begin 2018 werd Altan veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf. De rest van zijn leven zal hij drieëntwintig uur per dag doorbrengen in eenzame opsluiting. In zijn boek 'Ik zal de wereld nooit meer zien' beschrijft Altan op urgente wijze de politieke situatie in Turkije en zijn leven in de gevangenis. Astrid van Unen, bestuurslid van de Nederlandse Vereniging van Journalisten en Röportaj, schreef een recensie voor Villamedia, het online platform van de NVJ.

© Roberta Roberto

Hij is niet geslagen, stel ik opgelucht vast na lezing van het boek 'Ik zal de wereld nooit meer zien' van de gevangen schrijver en journalist Ahmet Altan (1950). Maar de beklemming van het gevangen zitten, het schipperen tussen fysieke grenzen en de vrije geest, en de dreigende 'wolf' die hem emotioneel kan breken moeten soms ronduit een geestelijke marteling voor hem zijn.

Altan is oprichter en hoofdredacteur van het Turkse dagblad Taraf, dat na de mislukte staatsgreep in juli 2016 werd verboden. Toen was hij al vier jaar geen hoofdredacteur meer. Hij heeft levenslang gekregen wegens 'deelname aan de coup'. Net als zijn broer Mehmet die eveneens journalist is. En wat doet een schrijver die levenslang vastzit? Hij schrijft een boek, dat de geur heeft van Kafka, maar soms ook, door zijn filmische beschrijvingen, van Fellini of Louis de Funès.

Altan zag zijn arrestatie aankomen, zo wordt al op de eerste pagina duidelijk. Hij belandt in een middeleeuwse gevangenis waar hij twaalf dagen in voorarrest zit. Ondanks die ontberingen weet hij van zijn verblijf soms iets luchtigs te maken. Het eten is er altijd hetzelfde, maar tijdens het 'luchten' (in colonnes heen en weer lopen op de gang) roept hij zijn medegevangenen op hun lievelingsgerecht te noemen. Ook later, nu hij als ongelovige in zijn huidige gevangenis zijn cel moet delen met twee islamitische medegevangenen, zit er humor in de dialogen.

Herkenbaar zijn de beschrijvingen van de rechtszittingen zoals die in het huidige Turkije worden gevoerd. Een snerende rechter: 'Had u zich maar beperkt tot het schrijven van romans en u verre gehouden van politiek'. Een onverschillige rechter, zoals Altan die beschrijft: 'Het was alsof de woorden van de verdachten en de advocaten tegen zijn voorhoofd botsten en op de balie uiteenvielen.' Advocaten die de mond worden gesnoerd en slechts enkele minuten krijgen voor hun pleidooi. En de absurditeit van de aanklachten: voor een van de artikelen waarvoor Altan levenslang heeft gekregen wegens 'deelname aan de coup' is hij ook veroordeeld als 'marxistische terrorist'.

'Ik zal de wereld nooit meer zien', is vooral een eerlijk boek. 'Ik ben geen dappere man. Ik ben iemand die dapper wil zijn', schrijft hij nadat het vonnis van levenslang is uitgesproken. Het is de schrijver in Altan die vertelt en zijn ego toont. Prachtig zijn de verhalen die hij van medegevangenen optekent en ontroerend de eerlijkheid waarmee hij zijn emotionele worsteling over zijn gevangenisstraf toont. Hij is gelukkig onverslagen.

Ahmet Altan: Ik zal de wereld nooit meer zien. De Bezige Bij, ISBN 9789403144405, 96 pagina's, € 15,-

PEN voert al jaren campagne voor vrijlating van Ahmet en Mehmet Altan