Villamedia - het (online) platform van de Nederlandse Vereniging van Journalisten - vraagt tien weken lang aandacht voor de benarde positie van journalisten in Turkije door columns te publiceren van gevangen en vervolgde journalisten. Deze columns zijn via brieven aan hun advocaten de gevangenis uitgekomen. Publicatie is voor de betrokkenen niet zonder risico. Maar zwijgen is voor hen geen optie. Dit project kwam tot stand in samenwerking met Röportaj. Via haar contacten is het gelukt de journalisten te bereiken. In deze tweede aflevering schrijft Can Dündar, oud-hoofdredacteur van Cumhuriyet - één van de oudste dagbladen in Turkije - over zijn leven als journalist in ballingschap.

Eigenlijk leeft elk lid van de oppositie een beetje in ballingschap... Je ballingschap begint zodra je de grenzen overschrijdt van de gevestigde sociale mores en de bewegingsruimte die de Staat je biedt. Je weet dat je het risico loopt op gevangenisstraf, eenzaamheid, uitsluiting, laster en intimidatie, aanranding en zelfs het 'eeuwig zwijgen'.

Dit bewustzijn dwingt sommigen tot zwijgzaamheid, anderen belanden in de gevangenis, moeten dit met de dood of met ballingschap bekopen. Ballingschap betekent niet per definitie dat je je toevlucht zoekt in een ander land. Soms bevind je je met je ideeën in ballingschap zonder dat je van plaats verandert. Het is moeilijker van jezelf los te komen dan van je geboortegrond. Naar het laatste kun je terugkeren, het eerste is onomkeerbaar.

'Sommigen worden vrijheidsstrijder, anderen wacht de weemoed'

Sommigen verlaten liever hun land dan afstand te nemen van hun ideeën. Ze vertrekken met hun ideeën op hun rug. Maar net als elke plant die weggehaald wordt uit zijn natuurlijke habitat, is het maar de vraag of deze tot bloei komt in nieuwe aarde. Ballingschap geeft sommigen inspiratie, anderen verdriet. Sommigen gaan de politiek in, anderen belanden in een depressie. Sommigen worden vrijheidsstrijder, anderen wacht de weemoed.

Stefan Zweig leefde in ballingschap als 'een duiker in de stolp van de zwarte stilte van de oceaan'. "Net als een duiker die weet dat het touw gebroken is dat hem verbindt met de buitenwereld en hem nooit meer omhoog kan trekken uit de stille diepte." Hij kon niet langer tegen het zwijgen en knipte uiteindelijk zelf het touw door. Middenin de Tweede Wereldoorlog, in Rio de Janeiro, koos hij vrijwillig voor de dood, met de vrouw met wie hij 2,5 jaar eerder getrouwd was. Net als Mehmet Akif, schrijver van het Turkse volkslied. Hij leefde elf jaar zwijgzaam in ballingschap in Egypte. Nadat hij terugkeerde naar Turkije overleed hij.

Een ander gevaar is dat de schrijver in ballingschap een politiek figuur wordt. Politiek kruipt onvermijdelijk in zijn bloed. Dat zorgt ervoor dat hij over niets anders kan schrijven. Hij wordt verteerd door haat die hij niet kan loslaten. Woede leidt echter niet altijd tot creativiteit, maar kan soms een lijkwade zijn. Wat belangrijk, maar erg moeilijk is voor een balling, is dat hij afrekent met de bijl die hem van zijn wortels heeft losgemaakt en zijn ballingschap omzet in kunst en literatuur. Als dit je niet lukt, dan sterf je als 'dissident in ballingschap'.

Het oeuvre van ballingen is het bewijs dat ondanks alles ballingschap zeer vruchtbaar is voor schrijvers. De migratiegolf van de laatste tien jaar zal ongetwijfeld een nieuwe generatie schrijvers en nieuwe literatuur van ballingen opleveren.

Biografie

Can Dündar was hoofdredacteur van Cumhuriyet. In mei 2016 werd hij tot vijf jaar en tien maanden gevangenisstraf veroordeeld vanwege het 'lekken van staatsgeheimen'. Ook is Dündar één van de zestien prominente activisten en journalisten die zijn aangeklaagd vanwege hun 'leidinggevende rol' tijdens de Gezi-protesten die in 2013 in verschillende steden in Turkije plaatsvonden. Verschillende personen worden in deze zaak beschuldigd van een 'poging tot het omverwerpen van de regering'. Tegen alle verdachten is een levenslange gevangenisstraf geëist en tegen zes personen - onder wie Can Dündar - is in februari 2019 een arrestatiebevel uitgevaardigd. Amnesty International heeft de aanklachten scherp veroordeeld. Sinds de zomer van 2016 woont en werkt Can Dündar in Berlijn waar hij de website www.ozguruz.de heeft opgezet.

Lees in zijn uitgebreide biografie meer over de loopbaan van Can Dündar.

Lees ook alle andere columns die op Villamedia zijn verschenen