Ongeveer tweehonderd intellectuelen hebben in Turkije op 15 december spijt betuigd voor de moord op Armeniërs tijdens de Eerste Wereldoorlog. De spijtbetuiging werd gepubliceerd op internet. De groep – die bestaat uit vooraanstaande academici, journalisten, schrijvers en kunstenaars – vermeed het gebruik van de term ‘genocide’, maar koos in plaats hiervoor voor ‘Grote Catastrofe’.

“Mijn geweten staat niet toe ongevoelig te blijven voor de Grote Catastrofe en te ontkennen dat de Ottomaanse Armeniërs in 1915 werden onderworpen”, staat in de verontschuldiging te lezen. “Ik verwerp deze onrechtvaardigheid, deel in de gevoelens en de pijn van mijn Armeense broeders en ik bied hun mijn excuses aan.”

De verontschuldiging is een signaal dat het taboe in Turkije over de schuldvraag van de dood van honderdduizenden Armeniërs tijdens de nadagen van het Ottomaanse Rijk wankelt. Volgens veel historici zouden in 1915 tot anderhalf miljoen Armeniërs met medeweten van de toenmalige autoriteiten om het leven zijn gebracht. Daarmee zou het de eerste volkerenmoord van de twintigste eeuw zijn. Hoewel Turkije erkent dat destijds veel Armeniërs zijn gestorven, wil het niet spreken van genocide. Het dodental zou overdreven zijn en de doden het slachtoffer zijn van maatschappelijke onrust tijdens de ineenstorting van het Ottomaanse Rijk.

Nobelprijswinnaar Orhan Pamuk werd in 2005 vervolgd, nadat hij zich kritisch had uitgelaten over de Armeens kwestie. De etnisch Armeense journalist Hrant Dink is in januari 2007 neergeschoten vanwege zijn commentaren over de dood van de Armeniërs, die hij in een interview omschreef als ‘genocide’.

‘Ongepast’

Turkse nationalisten vinden de excuses ongepast. “Niemand heeft het recht onze voorouders te beledigen, om hen als misdadigers neer te zetten en om een excuus te vragen”, aldus Devlet Bahçeli, leider van de Nationalistische Actiepartij (MHP). De excuses komen in een klimaat van verbeterende verstandhouding tussen Turkije en Armenië. Abdullah Gül was in september de eerste Turkse president die Armenië bezocht.