De derde zitting van de rechtszaak tegen İdris Sayılğan, journalist van het inmiddels gesloten pro-Koerdische persagentschap Dicle (DİHA), stond op 23 mei op het programma in de provincie Muş in Turkije. Sayılğan werd bij verstek berecht op beschuldiging van lidmaatschap van een terroristische organisatie. De openbare aanklager heeft 7,5 tot 15 jaar gevangenisstraf tegen hem geëist. Hoewel één van zijn advocaten uit Istanbul was ingevlogen en een andere advocaat per auto vanuit de provincie Van naar Mus was gekomen, kreeg Sayılğan geen toestemming om de rechtszitting bij te wonen. Hij zat in zijn gevangeniscel, 435 kilometer verderop in de provincie Trabzon aan de Zwarte Zee.
Door Barış Altıntaş - freelancer voor de website #freeturkeyjournalists van het International Press Institute (IPI). Dit artikel is met toestemming van IPI overgenomen
Sayılğan (27) staat bekend om de onbevreesde manier waarop hij verslag doet van mensenrechtenschendingen in Turkse steden die vooral door Koerden worden bewoond. Ook schrijft hij veel over milieukwesties en de positie van vrouwen. Sayılğan is op 17 oktober 2017 tijdens een inval in zijn huis gearresteerd. Een week later werd hij in afwachting van zijn rechtszaak in voorlopige hechtenis geplaatst.
De aanklacht tegen Sayılğan en vijf andere personen volgde tien maanden later. Het document telt 70 pagina's met 'bewijzen' tegen de journalist. Vijf pagina's gaan over artikelen die hij over verschillende onderwerpen schreef. Zoals over burgerslachtoffers die zouden zijn gevallen tijdens militaire operaties in het zuidoosten van Turkije. Of over vertrouwelingen van de Turkse regering in de regio die tot burgemeester zijn benoemd, artikelen over de Koerdische cultuur en de arrestatie van en repressie tegen Koerdische politici. Ook bevatten deze pagina's met 'bewijzen' door Sayılğan geschreven nieuwsberichten over de toestand van zieke gevangenen en verschillende tweets waarin hij links naar zijn artikelen heeft gedeeld. De overige 65 pagina's zijn transcripties van telefoongesprekken die Sayılğan voerde met zijn nieuwsbronnen. De advocaat van Sayılğan, Barış Oflas, is ervan overtuigd dat de rechtszaak gaat over het journalistieke karakter van het werk van zijn cliënt. "Het enige wat İdris heeft 'misdaan', is dat hij verslag heeft gedaan van onderwerpen die hij nieuwswaardig vond", liet Oflas het International Press Institute (IPI). weten "Het feit dat er, behalve nieuwsberichten, geen bewijzen tegen hem zijn, is een duidelijk teken van minachting voor de rechtsstaat".
Bedreigingen en anonieme telefoontjes
Sayılğan, de derde zoon van een familie uit Muş met negen kinderen, besloot jaren geleden een journalistieke opleiding te volgen. In 2012 rondde hij zijn studie journalistiek aan de Universiteit van Mersin af. Hij ging aan de slag voor DİHA, dat per decreet werd gesloten na de mislukte poging tot een staatsgreep in 2016. Tientallen voormalige DİHA-journalisten zitten op dit moment in de gevangenis. Nimet Ölmez, die met Sayılğan samenwerkte bij DİHA en nu voor de opvolger van het persagentschap - het persagentschap Mesopotamia - werkzaam is, omschrijft zijn voormalige collega als een 'geweldige journalist'. "Hij deed verslag van uiteenlopende onderwerpen, waaronder vrouwenrechten, hoewel die verhalen geen onderdeel zijn van de aanklacht", aldus Ölmez. "We waarschuwden hem wel om voorzichtiger te zijn."
Sayılğan's broer Ebubekir vertelt dat de problemen al voor de couppoging in 2016 begonnen, toen Sayılğan een schandaal in Muş onthulde over een leerkracht van een middelbare school die tegen leerlingen die Koerdisch spraken, zei dat ze maar herder of huisvrouw moesten worden. Het incident bracht de districtsfunctionaris verantwoordelijk voor onderwijs in de regio in verlegenheid. "Toen begonnen de bedreigingen en anonieme telefoontjes", vertelt Ebubekir.
Maar het was de berichtgeving van Sayılğan over de slechte behandeling van gevangenen in regionale gevangenissen die de autoriteiten het meest verontrustten. "Vanaf dat moment verschenen onbekende voertuigen in de buurt van zijn huis", herinnert Ebubekir zich. Ölmez weet nog dat Sayılğan ook op social media veel bedreigd werd. Eén van de artikelen die Sayılğan schreef en waarvan het lijkt dat hij hiermee de autoriteiten nog meer tegen zich in het harnas jaagde, gaat over Celal Şeker, een gevangene met ernistige gezondheidsproblemen die ondanks een aanbeveling van de Turkse Raad voor Forensische Geneeskunde niet werd vrijgelaten. Şeker stierf in zijn cel, één week voor de tweede rechtszitting tegen Sayılğan.
Ver van huis en familie
Korte tijd nadat Sayılğan in voorlopige hechtenis was genomen, werd hij overgeplaatst naar een gevangenis in de provincie Trabzon. Zijn familie, die met moeite het hoofd boven water kan houden en waarvan een andere zoon in Ankara in de gevangenis zit, heeft hem hier nog niet kunnen bezoeken. "We moesten om financiële redenen kiezen tussen İdris of Mehmet, die in Ankara is", legt Ebubekir uit. "We besloten dat İdris sterker is en Mehmet jonger, dus bezochten mijn ouders Mehmet als zij de mogelijkheid hadden."
Niet zelden worden Koerdische journalisten in gevangenissen ondergebracht die zich op grote afstand bevinden van het gerechtsgebouw of de plaats waar zij gearresteerd zijn. Hun families beschikken vaak niet over de middelen om van de ene naar de andere stad te reizen om een bezoek aan de gevangenis te brengen. Zijn advocaten dienden tevergeefs een verzoek in voor overplaatsing naar een gevangenis in Muş. Zijn advocaat Oflas omschrijft Sayılğan's verblijf in een gevangenis in Trabzon als een nieuwe inbreuk op zijn recht op een eerlijk proces. Ook het bezwaar dat zijn advocaten aantekenden tegen zijn detentie is door verschillende lokale rechtbanken afgewezen. Tijdens de drie rechtszittingen die tot nu toe plaatsvonden, heeft het gerechtshof steeds besloten zijn detentie te verlengen. Tijdens de rechtszitting op 23 mei kampte het video conferencing-systeem SEGBİS van de gerechtelijke macht met een technische storing. De rechtbank stelde dat het niet mogelijk was een verbinding tot stand te brengen met de gevangenis in Trabzon, waardoor Sayılğan geen verklaring kon afleggen.
Frustreren lokale nieuwsvoorziening
De Vereniging voor Media- en Rechtenstudies (MLSA), waarvan advocaat Oflas lid is, biedt juridische ondersteuning aan Sayılğan. Oflas en advocaat Veysel Ok hebben de verdediging van de journalist op zich genomen. Ok hield het hof voor dat de aanklacht volgens de Turkse grondwet, perswetgeving en internationale conventies die door Turkije zijn geratificeerd, een schending is van het recht op de vrijheid van meningsuiting. "Het is mogelijk dat u niet gecharmeerd bent van de berichtgeving van İdris, maar u kunt er geen oordeel over geven", aldus Ok. "De meeste bewijzen tegen hem bestaan uit transcripties van telefoongesprekken met bronnen. Bronbescherming is een sine-qua-non voor de vrijheid van meningsuiting. U hebt als rechter of aanklagers geen inspraak in zijn journalistieke keuzes, berichtgeving of de bronnen die hij raadpleegt. Geen aanklager of rechter kan beslissen hoe een journalist een artikel schrijft, welke bronnen hij raadpleegt of waar hij dit zal publiceren. Zij bevinden zich niet in de positie om dat te doen. Wat jullie kunnen doen als jullie niet blij zijn met zijn artikelen is deze niet te lezen. Jullie kunnen hem niet arresteren." Ok stelde dat de reden achter de detentie van Sayılğan is het frustreren van de nieuwsvoorziening in de regio. "Het enige doel om hem in de gevangenis vast te houden, is om ervoor te zorgen dat de autoriteiten de enige bron van informatie is die beschikbaar is voor het publiek."
Oflas voegde hieraan toe dat de media in Turkije steeds meer worden gecriminaliseerd. "Het enige wat mijn cliënt heeft gedaan, is verslag doen van mensenrechtenschendingen in de regio", vertelde hij de rechtbank. "Het feit dat hij terechtstaat, weerspiegelt de situatie waarin persvrijheid in Turkije zich bevindt. De media in ons land spreken met slechts één stem, zingen steeds hetzelfde liedje en hieraan dragen gerechtelijke uitspraken die journalisten criminaliseren bij." Oflas benadrukte dat Sayılğan alleen in de gevangenis is gezet vanwege zijn journalistieke activiteiten. "Zodra hij vrijkomt, zal hij doorgaan met het schrijven van kritische verhalen. Hoe kan een journalist die verslag doet van het nieuws eraan denken om te vluchten? We begrijpen niet hoe het gerechtshof kan volhouden dat er vluchtgevaar zou zijn en weigert om hem vrij te laten."
Sayılğan's broer Ebubekir spreekt elke vrijdag aan de telefoon met hem. De laatste keer dat zij elkaar spraken, zei Sayılğan tegen zijn broer dat hij niet verwacht te worden vrijgelaten. Toch is zijn broer volgens Ebubekir positief gestemd. "İdris is erg sterk en hij begrijpt heel goed wat er aan de hand is. Hij heeft enkele valse hoop op vrijlating, maar hij is ook niet wanhopig."
Dit artikel is onderdeel van een serie van het Internationaal Press Institute over persvrijheid en de omstandigheden waaronder journalisten in Turkije moeten werken. Deze artikelen zijn geschreven door journalisten uit Turkije.
