Het is zo'n vijftien jaar geleden dat mensen in Turkije de term sahipsiz gazete of 'krant zonder eigenaar' begonnen te gebruiken. Deze term werd toen nog begroet met een meewarige glimlach. Er was een breed gedragen gevoel dat een krant zonder een eigenaar geen goede krant kon zijn. Sinds de ontwikkelingen die zich sinds 2013 hebben voorgedaan en sinds de verkoop van de Doğan Media Group aan zakenlieden met nauwe banden met president Erdoğan is de belangstelling voor het idee van onafhankelijke 'bezitloze' kranten echter toegenomen.
Barış İnce, hoofdredacteur van de onafhankelijke krant BirGün. Dit artikel is met toestemming van het International Press Institute (IPI) overgenomen
De verkoop van de Doğan Media Group en het bedrijf Yaysat, de grootste uitgever van media in Turkije - beiden in eigendom van Aydın Doğan - aan het (Erdoğan-gezinde) conglomeraat Demirören, die ook de dagbladen Vatan en Milliyet in eigendom heeft, deed veel stof opwaaien in Turkije. Als gevolg van deze transactie is dertig procent van de media in Turkije in handen van Demirören. Bijna negentig procent van de mediatitels in het land is in eigendom van groepen die nauwe banden hebben met de regering.
Het 'zwembad-systeem'
Naar deze conglomeraten wordt ook wel verwezen met de term het 'zwembad-systeem'. Op basis van informatie die is verkregen door geluidsopnames stort een aantal zakenlieden die door de regering zijn geselecteerd geld op een gemeenschappelijke rekening. Deze fondsen worden vervolgens ingezet om tv-zenders of mediabedrijven te kopen. Op deze manier wordt de financiële last niet door één persoon gedragen, maar door meerdere zakenlieden. Op deze manier ging Doğan Media kopje onder in dit zwembad. Het lijkt erop dat deze stappen zijn gezet om ervoor te zorgen dat er geen kritische stem in de media overblijft die het Presidentiële Paleis in de aanloop naar de verkiezingen in juni 2019 in verlegenheid kon brengen.
Spanningen tussen de Doğan Group en AKP hebben er in de afgelopen jaren voor gezorgd dat de Doğan Group door de regeringspartij gegijzeld was. Kennelijk was dit onvoldoende voor het regime, dat besloot de volledige controle naar zich toe te trekken. De hegemonie waarvan al sprake was in het gerechtelijke systeem, de veiligheidskrachten en de bureaucratie is nu volledig door de acquisitie van de 'mainstream' media. Het was daarom logisch dat alle ogen zijn gericht op BirGün, Evrensel en Cumhuriyet, de enige overgebleven onafhankelijke dagbladen in Turkije. Met het oog op de toekomst is één ding duidelijk: onafhankelijke kranten zijn de enige stem van meer dan vijftig procent van de bevolking.
Er zijn veel economische en juridische obstakels die de productie van een onafhankelijk dagblad in Turkije in de weg staan. Laten we deze hindernissen op een rij zetten.
Uitdagingen voor onafhankelijke media
De kosten van technologie en bestaande monopolies in de bevoorrading van papier en mediadistributie zijn grote obstakels voor onafhankelijke media. De kosten voor het huren van satellieten, de import van papier voor printmedia en de hoge commissies die worden berekend door distributeurs zijn te hoog voor een onafhankelijke mediaorganisatie. Hierbij opgeteld, komen nog de talloze rechtszaken, het embargo op advertenties en de boetes die worden opgelegd door rechters die niet langer onpartijdig zijn.
Voor dagbladen zijn de kosten van papier en distributie zeer hoog. Het papier wordt vanuit het buitenland geïmporteerd. De distributie is in handen van twee bedrijven: Yaysat (in bezit van Doğan) en Turkuaz. Turkuaz is een bedrijf dat in eigendom is van de Sabah Group, die dichtbij Erdoğan staat. Sinds de verkoop van de Doğan Media Group is sprake van een volledig monopolie in de distributiesector. Naast de al hoge commissies dringt zich nu ook vraag op of deze bedrijven niet plotseling kunnen besluiten om de distributie van onafhankelijke kranten te staken. Andere problemen doen zich voor als een onafhankelijk dagblad probeert advertenties te werven. Bedrijven beschouwen onafhankelijke kranten vaak als tegenstanders van de regering en zijn daarom terughoudend om hierin advertenties te plaatsen. Bovendien beperkt de overheid ons aandeel in advertenties door publieke organisaties via het Directoraat-Generaal van Persadvertenties. Daarom vallen deze media terug op online advertenties. We genereren inkomsten uit AdSense-advertenties die we Google- advertenties noemen, omdat deze kijken naar het aantal clicks en de hoeveelheid originele content.
Ten slotte krijgen veel kranten boetes opgelegd. Zo moet onze krant, BirGün, gemiddeld tussen 15.000 en 20.000 Turkse lira (3.000 tot 4.000 euro) per maand aan boetes afdragen. Het aantal aanklachten dat tegen BirGün is ingediend, nadert de honderd. Bij tien van deze aanklachten wordt gevangenisstraf geëist, maar de meeste aanklachten worden doorgaans omgezet in financiële sancties. De reden om te dreigen met gevangenisstraf is meestal de bewering dat we de president of een hoge regeringsfunctionaris zouden hebben beledigd. Na elke publicatie over corruptie volgt direct strafvervolging op basis van smaad.
De weg vooruit
In de nabije toekomst is voor onafhankelijke kranten de belangrijkste weg voorwaarts dat zij een breder publiek bereiken, online sterk aanwezig zijn of op zijn minst online content aanbieden. Ook moeten zij de hoeveelheid en variatie van hun nieuwsartikelen uitbreiden. Om dit te bereiken, hebben kranten een veel sterkere economische basis nodig. Om dit te kunnen realiseren, richten onafhankelijke dagbladen zich tot hun lezers. In een tijdperk waarin de interesse in fysieke kranten afneemt en lezers hun nieuws vooral online consumeren, hebben onafhankelijke dagbladen behoefte aan de steun van burgers. Als deze organisaties, die op dit moment niet winstgevend zijn, fondsen in het buitenland werven of betrokken raken bij commerciële initiatieven, kan hun onafhankelijkheid in gevaar komen.
Werven van abonnees
Om deze reden is de enige uitweg voor de onafhankelijke media het aanmoedigen van abonnementen. Een mediaorganisatie die 10.000 tot 20.000 abonnees heeft, is beter in staat op eigen benen te blijven staan en te investeren in noodzakelijke technologie. BirGün is sinds drie jaar verwikkeld in zo'n ontwikkeling. De onafhankelijke krant Evrensel heeft in het afgelopen jaar haar eigen abonnementenservice opgezet. Abonnees ontvangen een PDF-versie van de krant en krijgen ook verschillende beloningen.
Doğan Media heeft ook haar eigen persbureau. Ik kan zeggen dat dit agentschap een behoorlijk aantal objectieve nieuwsberichten heeft gepubliceerd. Met de verkoop aan het regeringsgezinde conglomeraat Demirören zal dit persagentschap waarschijnlijk de koers van de regering varen. Dit heeft al geleid tot onderhandelingen over de distributie van onafhankelijke kranten en de mogelijkheden om een nieuw persagentschap en tv-station op te richten. Vertegenwoordigers van BirGün, Evrensel en Cumhuriyet zijn met elkaar in contact en de mogelijkheid om een mede door burgers geïnitieerd persagentschap op te richten, staat hoog op de agenda van de onafhankelijke dagbladen in Turkije.
Toen de krant BirGün voor het eerst verscheen, gebruikte het de slogan 'Krant zonder eigenaar'. Op dit moment is er veel interesse in deze slogan. De reden hiervoor is dat zowel werkgevers als partijen die inkomsten genereren door de verkoop van advertenties 'volledig aangekleed in het zwembad zijn gesprongen' om de regering gunstig te stemmen. Nu is het aan ons ervoor te zorgen dat de paar overgebleven kranten die aan de kant van het zwembad zitten niet nat worden.
De meningen die in dit artikel worden gedeeld, zijn op persoonlijke titel. Dit artikel is onderdeel van een serie van het International Press Institute over persvrijheid en de omstandigheden waaronder journalisten in Turkije moeten werken. Deze artikelen zijn geschreven door journalisten uit Turkije.
