Turkse journalisten en cartoonisten zijn bedreigd over de telefoon en via social media met de waarschuwing te 'leren' van de aanslag op het Franse satirische weekblad Charlie Hebdo en dat zij moeten uitkijken van wie zij de woede op hun hals halen.

In Turkije liepen de reacties op de aanslag op het Franse satirische weekblad Chalie Hebdo sterk uiteen. Sommige groepen toonden zich solidair met de #JeSuisCharlie-hashtag op social media. Ook was het aantal tweets uit solidariteit met de slachtoffers en hun nabestaanden op de dag van de aanslag enorm groot en waren er protesten in de straten van Istanbul. De Gezamenlijke Juni Beweging - een platform dat de geest van Gezi levend houdt en bekend staat om de kritiek tegen de regerende AKP-partij - organiseerde een 'Wij zijn Charlie'-mars met de slogan 'We zijn niet bang'. Turkse cartoonisten sloten zich aan bij de internationale beweging uit solidariteit met de slachtoffers en hun collega's, publiceerden en deelden Charlie Hebdo-cartoons en droegen tekeningen op aan de slachtoffers. Tuncay Akgün - hoofdredacteur van het prominente Turkse satirische tijdschrift Leman - deelde via social media foto's van overleden Charlie Hebdo-kunstenaars met het onderschrift 'Zij waren onze vrienden'. Bij een foto van cartoonist en schrijver Georges Wolinski tijdens een bezoek aan de beroemde Eyüp Sultan-moskee in Istanbul stelde hij de retorische vraag: "Is deze man een vijand van de Islam?"

De bekende cartoonist Musa Kart, verschillende keren aangeklaagd door de Turkse president Recep Tayyip Erdogan, tekende een cartoon waarin een op Erdogan lijkend karakter figureert, die zegt: "Ik veroordeel de aanslag. Tien jaar gevangenisstraf zou voor deze cartoonisten voldoende zijn geweest." De politieke tekenaar Semih Poroy stelde dat cartoonisten in Turkije geen enkele bescherming krijgen. "Als de vrijheid van meningsuiting niet wordt gewaarborgd, kunnen sommigen zelfs geïnspireerd worden door de onmenselijke aanslag op Charlie Hebdo."

Aanval op Islam
Een andere groep in Turkije ging in de verdediging en stelde dat de daders de 'echte Islam' niet vertegenwoordigen en hun daad ook een aanslag is op moslims, omdat het onvermijdelijk zal leiden tot een grotere Islamofobie in het Westen. Mehmet Görmez - hoofd van het Directoraat van Religieuze Zaken - behoort tot deze groep. Görmez organiseerde een persconferentie op 8 januari, één dag na de aanslag, en werd bekritiseerd op social media omdat hij de aanslag niet onmiddellijk veroordeelde. Toen hem werd gevraagd wat hij dacht over de daders die 'Allahu akbar!' (God is groot) schreeuwden, antwoordde Görmez : "Zij drijven de spot met de gedachten van mensen, niet alleen van moslims, maar ook de westerse gemeenschap . Zij hebben tot doel de kernwaarden van moslims te manipuleren en misbruiken de naam van Allah." Hij waarschuwde ook dat Moslims over de hele wereld zich teweer moeten stellen tegen Islamofobie en dat de aanslag in Parijs een rechtstreekse aanval was op de Islam.

Het is een merkwaardig evenwicht dat de vertegenwoordigers van deze groep proberen te zoeken. Ze veroordelen de aanslag, om te vervolgen met een rechtvaardiging, door er op te wijzen hoe Charlie Hebdo de Moslims voortdurend provoceerde en beledigde. Deze groep deelt de overtuiging dat het niet moslims zijn die achter de aanslag zitten. Ze veroordeelt mensen die moslims in de beklaagdenbank willen zetten. Zij zijn kwaad op gebruikers van social media die suggereren dat de daders mogelijk behoren tot een islamitische organisatie of zij zouden hebben geroepen "We hebben de profeet gewroken!"

Er is een andere groep balanceert tussen het bijna rechtvaardigen van de aanslagen en woedende reacties op iedereen de aanvallen aan daders met een moslimachtergrond wil verbinden. 'Moeten we gebeurtenis in Frankrijk veroordelen?', luidt de kop boven een column die Ali Karahasanoglu op 8 januari voor het dagblad Yeni Akit schreef. "Ik zou er nooit aan denken om bij zo'n aanslag betrokken te willen zijn of iemand willen aanmoedigen geweld te plegen, maar als mij wordt gevraagd of ik de aanslag veroordeel, zeg ik: 'Wacht even.' Omdat zij de Islam belachelijk hebben gemaakt. Met hun tekeningen hebben zij de profeet vernederd en bespot. Hun redactionele strategie was gebaseerd op het bespotten van mensen. Zij luisterden niet naar de waarschuwingen van koers te veranderen. Dus als hen iets overkomt, waarom wordt dan van ons verwacht om dit te veroordelen? Zo eenvoudig gaat dit niet."

'Je suis Charlie'
Hierna gaat Karahasanoglu in op het bloedvergieten in de moslimwereld en beklaagt zich erover dat niemand hier oog voor heeft. Hij sluit zijn column af met het argument dat het Westen hen ondersteunt die moslims doden en om een veroordeling vraagt als twaalf mensen in het Westen worden vermoord. "Zo'n wereld bestaat niet", concludeert hij. Yeni Akit publiceerde een artikel met de kop 'Demonstranten in Parijs hebben profeet opnieuw beledigd', omdat iemand een figuur van profeet Mohammed in de lucht stak met de tekst 'Je suis Charlie'. Een ander medium, Haber Seyret, publiceerde een column van Saliha Eren, met de kop 'We hoeven ons niet aan iedereen te verontschuldigen, omdat we Moslims zijn'. Verschillende islamitische kranten en netwerken plaatsten deze column. "Het kan mij niet schelen wat er in Frankrijk gebeurt, terwijl kinderen van de kou sterven in vluchtelingenkampen in Syrië, Libanon en Jordanië, afgesneden van hulp van de Verenigde Naties", aldus Eren.

Complot
In de tussentijd zijn verschillende opmerkelijke tweets gepost op Twitter-accounts die aan de AKP verbonden zouden zijn. Eén van de meest controversiële accounts, @esatreis, schreef, "Deze boosaardige daad [verwijzend naar de Charlie Hebdo-cartoons] kunnen niet worden gerechtvaardigd met het argument dat 'ze ook cartoons van de paus tekenden.' Een aanval op een religie is een grotere daad van terrorisme dan een gewapende aanval." Een vergelijkbaar argument is te vinden in Inspire, het magazine van Al Qaeda, waarin een overzicht staat van de 10 Most Wanted for Crimes against Islam. Deze lijst bevat niet iedereen die is betrokken bij een gewapend conflict of geweld. De belangrijkste misdaden van hen die worden genoemd, hebben te maken met het beledigen van de Islam en de profeet, zoals @esatreis de Turkse Twitteraars wil doen geloven. Ook in het nieuws was @AKKULIS, die een foto van Erdogan op zijn profiel heeft staan. Hij tweette: "Dit is een complot tegen de Islam. De moordenaars en slachtoffers komen uit Frankrijk, dus wat heeft dit met ons te maken?" Een andere Twitteraar zei het ononwonden: "Mogen zij [de slachtoffers] in de hel komen."

'Humor en Islam gaan niet samen'
De haat tegen de cartoonisten spat er bijna van af. De meest schokkende tweet is afkomstig van het account @GizliArsiv, die Leman bedreigde met de waarschuwing: "Leer een goede les van deze aanslag." Opmerkelijk is dat deze twitteraar zich niet boos maakt over cartoons die de Islam of profeet zouden beledigen, maar over tekeningen van Erdogan. De tweet bevatte een afbeelding met een serie van Erdogan-cartoons en beschuldigde Leman ervan respectloos te zijn. Terwijl de meeste leden van deze groep anoniem zijn, tweette columnist Ibrahim Yoruk van het dagblad Vahdet naar een ander Turks satirisch magazine, Penguen: "Leer van jullie fouten: humor en het islamitische geloof gaan niet samen." Een andere gebruiker, Kerem Cenk, zou hebben geschreven: "Bij Leman moeten meer dan twaalf personen verdwijnen."

Bron: Al-Monitor, door Pinar Tremblay, onder meer werkzaam als columnist voor het Turkse medium T24. Haar artikelen zijn verschenen in Time, New America, Hurriyet Daily News, Todays Zaman, Star en Salom.

Lees ook: r: 'Satire en dreiging gaan samen in Turkije'