Na de afkondiging van de noodtoestand in Turkije werden tientallen media gedwongen om de deuren te sluiten. In dezelfde periode ontstonden nieuwe initiatieven in een poging de vrije nieuwsgaring in Turkije te beschermen. Veel van deze media-initiatieven kwamen tot stand dankzij de inspanningen van journalisten die eerder als gevolg van een sluiting hun baan waren kwijtgeraakt. Een voorbeeld is het nieuwsplatform '1 Haber Var'.
Door Burcu Karakas - Dit artikel is onderdeel van Turkey Dispatches, een reeks artikelen van het International Press Institute (IPI) over persvrijheid en journalistiek in Turkije, geschreven door journalisten uit Turkije.
Noot aan lezers: het nieuwsplatform dat in dit artikel centraal staat - '1 Haber Var' - werd deze zomer gesloten vanwege financiële problemen. Dit gebeurde nadat de voorbereidingen voor dit artikel al in gang waren gezet. IPI heeft besloten dit toch artikel te publiceren om te laten zien welke stappen journalisten in Turkije zetten om onafhankelijke journalistiek mogelijk te maken.
Uit het onderzoek 'Turkije: de Vrijheid van Meningsuiting in Gevaar' van dr. Yaman Akdeniz en dr. Kerem Altıparmak blijkt dat 200 mediatitels zijn gesloten gedurende de noodtoestand die in de afgelopen twee jaar in Turkije van kracht was. Onder deze media zijn persagentschappen, dagbladen, tijdschriften, radio- en tv-kanalen, uitgeverijen en distributeurs. In dezelfde periode hebben oud-medewerkers van inmiddels gesloten media als Özgür Gün TV, Azadi TV, Jiyan TV, Van TV, Gün Radio, Radio Dünya, Radio Karacadağ, Rengin Radio, Ses Radio, Özgür Güneş en Özgür Radio de krachten gebundeld. Samen richtten zij een nieuw platform op onder de naam '1 Haber Var'.
Fuat Yaşar is één van de verslaggevers die werkzaam is voor dit online platform, dat zijn uitvalsbasis heeft in Diyarbakır en zowel in het Koerdisch als het Turks uitzendingen verzorgt. Yaşar (27) begon zijn journalistieke loopbaan bij IMC TV, waarna hij aan het werk ging bij de lokale televisiezender Van TV. Beide tv-stations zijn tijdens de noodtoestand op last van de Turkse autoriteiten per decreet gesloten. "Zowel de plek waar ik het journalistieke vak leerde als het medium waar ik mijn loopbaan voortzette, zijn gesloten. Dit heeft me echter op de juiste plaats gebracht", vertelt hij.
Van smartphone naar televisie
Yaşar gelooft dat IMC TV en Van TV zijn gesloten, omdat de uitzendingen de regering niet bevielen. De inbeslagname van de apparatuur van beide tv-stations maakte het extra lastig voor de mensen die hun activiteiten wilden voortzetten. Yaşar speelde een belangrijke rol bij de oprichting van '1 Haber Var': een platform dat de Periscope-applicatie gebruikt om live video's via het internet uit te zenden. Hij legt uit hoe het team probeert hun werkzaamheden met beperkte middelen voort te zetten. "Al onze apparatuur werd in beslag genomen, maar ze vergaten onze telefoons", zegt hij. "We maken nu televisie met behulp van onze telefoons. De smartphone is een middel om mijn werk te kunnen blijven doen. In het verleden was de microfoon mijn belangrijkste instrument, nu vervult de telefoon deze rol." Yaşar vertelt dat de naam van het platform - '1 Haber Var', wat betekent 'Er is nieuws' - illustreert dat er zolang er journalisten zijn - zelfs als media worden gesloten - er altijd nieuws zal zijn. Hij en zijn collega's geloven dat, ook als de middelen beperkt zijn, één nieuwsitem soms een grote verandering teweeg kan brengen.
Tegen de stroom in
Ibrahim Aslan, werkzaam als editor bij '1 Haber Var', was in het verleden als coördinator van de nieuwsuitzendingen werkzaam bij het gesloten tv-station Jiyan TV. Aslan, sinds vijftien jaar als journalist werkzaam, vertelt hoe het platform tot stand kwam. "De meeste journalisten kenden elkaar", vertelt hij. "De gesloten media waren oppositionele nieuwskanalen. Nu zijn er zes fulltime journalisten en er is een aantal vrijwilligers. Op dit moment werken hier zo'n vijftien journalisten."
De journalisten van '1 Haber Var' worden geconfronteerd met zowel financiële als juridische obstakels. Het platform werd in 2018 tot twee keer toe gesloten. Kijkers in Turkije kunnen alleen toegang krijgen tot de website via een VPN-verbinding, hoewel het platform haar uitzendingen via social media-kanalen als Facebook en Twitter blijft voortzetten. Hier ligt censuur echter voortdurend op de loer, omdat de regering er bij deze netwerken voortdurend op aandringt content te verwijderen. "We werken op basis van het idee dat ons nieuws het publiek moet bereiken, ook als dit via een tweet gaat", zegt Aslan. Toch heeft het bevel tot sluiting veel impact gehad op het aantal volgers van '1 Haber Var'. Voor de sluiting kwamen dagelijks 300.000 bezoekers op de website. Hierna daalde dit tot 100.000 bezoekers.
Ook kampt het platform met juridische problemen. De openbare aanklager in Diyarbakır startte een gerechtelijk onderzoek naar de website vanwege 'terroristische propaganda'. Ook is een onderzoek ingesteld naar twee nieuwslezers en een verslaggever. "We zijn in het verleden verschillende keren gesloten en er wordt nog steeds onderzoek naar ons gedaan", aldus Aslan. "Ze wilden ons per decreet sluiten en ons het zwijgen opleggen. Turkije heeft nu 'journalistenprobleem'. Het bedrijven van journalistiek is nu bijna een existentieel vraagstuk."
Eendracht maakt macht
Gülistan Korban, eerder werkzaam voor het gesloten tv-station Azadi TV, is de enige vrouwelijke journalist bij '1 Haber Var'. Zij doet onder meer de eindredactie op Koerdische berichtgeving. "We zijn door een moeilijke tijd gegaan", vertelt ze over de periode na de sluiting van Azadi TV, waarbij dertig collega's hun baan kwijtraakten. "Eerst waren we ons er niet precies van bewust wat er was gebeurd: het recht van burgers op informatie was geschonden. We vroegen ons af wat we konden doen en we gingen aan de slag op basis van het motto 'Eendracht maakt macht'."
Korban vertelt dat het, ondanks de voortdurende repressie, goed voelt ergens te werken waar ze verslag kan doen van het nieuws op basis van een gevoel van solidariteit. Tegelijkertijd erkent ze dat zelfcensuur altijd in haar achterhoofd zit. "Als ik het nieuws presenteer en een zin voorlees, moet ik twee keer nadenken voordat ik woord 'Koerdistan' uitspreek", zegt ze. "Als ik dat doe, kan een onderzoek naar mij worden ingesteld. Het is onmogelijk om uitdrukking te geven aan je mening. Als ik een gast in het programma heb, denk ik: 'Wat zullen ze zeggen, zal er een probleem zijn?' Ik betrap mezelf er op dat ik hen wil vertellen wat ze niet moeten zeggen. Zo zou het niet moeten zijn, maar triest genoeg, is dit de werkelijkheid."
