Democratische hervormingen

Toetreding tot de EU is vooral afhankelijk van het doorvoeren van een aantal belangrijke democratische hervormingen. De onderhandelingen met Turkije verlopen in de afgelopen jaren steeds moeizamer. Zo zijn de Gezi-protesten in 2012 en de mislukte staatsgreep in juli 2016 een belangrijk keerpunt. Na een op 16 april 2017 gehouden referendum in Turkije over een nieuwe grondwet, klonken binnen de EU geluiden om de toetredingsonderhandelingen definitief op te schorten. Deze nieuwe grondwet geeft president Erdogan meer macht. Op 6 juli 2017 stemde het Europees Parlement met grote meerderheid in met een oproep om de onderhandelingen over Turkse toetreding tot de EU stop te zetten als het land verder afdrijft van Europese democratische waarden.

Europarlementariër Kati Piri - Turkije-rapporteur van het Europese Parlement - publiceerde op 14 november 2018 haar laatste rapport over de democratie en de rechtsstaat in Turkije, die volgens haar sinds het einde van het vredesproces met de PKK, de mislukte coup van 2016 en de daaropvolgende zuiveringen flink zijn uitgehold. Het voortgangsrapport laat op veel onderdelen een verslechtering zien ten opzichte van eerdere rapporten. De Europese Commissie veroordeelt de couppoging van 2016 in Turkije, maar maakt zich nog steeds zorgen over de politieke situatie in Turkije en roept het land op om de rechtsstaat en fundamentele mensenrechten te respecteren. De meeste kritiek wordt geuit op de politieke situatie in het land. Zo zijn de kernfuncties van het parlement ingeperkt door de noodtoestand die van juli 2016 tot juli 2018 in Turkije van kracht was en is de controleerbaarheid van de regering hierdoor sterk achteruit gegaan. Verder zou de doorvoering van een presidentieel systeem, waar de bevolking in 2017 voor stemde, een gevaar vormen voor de integriteit van verkiezingen en de scheiding der machten.

Kati Piri heeft er bij de Europese Raad voor gepleit het toetredingsproces van Turkije op te schorten. In Brussel groeit de consensus dat Turkije wellicht nooit lid zal worden van de Europese Unie. De Europese Raad nam in 2017 al het drastische besluit om Turkije 'onder toezicht' te plaatsen vanwege zorgen over de democratie. Eurocommissaris voor Uitbreiding Johannes Hahn pleitte een jaar later voor een einde aan het toetredingsproces. Maar de Raad wil de banden met Turkije niet definitief doorsnijden uit angst een drukmiddel te verliezen. In september 2018 besloot het Europees Parlement 70 miljoen euro te korten op het pre-toetredingsgeld (in totaal 700 miljoen euro per jaar) dat Turkije krijgt. Als de Raad besluit het toetredingsproces op te schorten, wil Turkije-rapporteur Kati Piri het pre-toetredingsgeld gebruiken om Turkse ngo's te ondersteunen.

Bronnen:

- Toetreding Turkije tot de Europese Unie, Europa NU, http://www.europa-nu.nl

 - Turkije breidt vrijheid van meningsuiting uit, 10 april 2008.Uit: Dossier Turkije en EU-lidmaatschap, GroenLinks, http://oud.groenlinks.nl/europa/dossiers/eu-turkije