‘Sansürlüdür’ - Censuur in Turkije

De journalistiek in Turkije staat sinds haar ontstaan onder controle van de Staat. De eerste Turkse krant -Takvim-i Vak’ayi, die in 1831 is opgericht – werd gepubliceerd door officiële geschiedschrijvers in dienst van de Ottomaanse staat. In 1864 was de eerste censuurwet een feit: de zogeheten Matbuat Nizamnamesi. Deze wet, die publicaties kon verbieden die de nationale veiligheid schonden, is een belangrijke voorloper van de huidige Anti-Terreurwet.

"Om lang te kunnen blijven regeren, moeten we die muren afbreken." (op de ezel president Gül en premier Erdogan op het paard)

In de eerste helft van de 19e eeuw hadden de media in Turkije aanvankelijk relatief veel bewegingsvrijheid. Een periode van verwesterlijking deed toen zijn intrede. In dezelfde tijd kwamen ook de eerste staatsgezinde kranten tot stand. Terwijl in het verleden officiële geschiedschrijvers de historie van het Ottomaanse imperium vastlegden, kwam in 1831 Takvim-i Vakayi met ruggensteun van de autoriteiten tot stand. Deze krant verscheen wekelijks met als doel de bevolking op de hoogte te stellen van belangrijke ontwikkelingen in binnen- en buitenland, iets waarin de formele geschiedschrijving naar de mening van de autoriteiten tekortschoot.

Een belangrijke voorwaarde was dat de krant geen inbreuk maakte op de islamitische wetgeving – Sharia – en op de staatsrechtelijke vorm van het Ottomaanse Rijk. De oprichter – krijgsheer Il Mahmut – schreef het volgende over het ontstaan van de krant: ‘Deze krant zal haar nut bewijzen ten gunste van mijn bewind, onder de voorwaarde dat zij de heilige Sharia en de Staat niet schendt.’ De generaal wilde voorkomen dat het dagblad een ‘onjuiste interpretatie’ gaf over zijn beleid. Hij was ervan overtuigd dat het medium een middel was om zijn machtsbasis te verstevigen. Nadat de publicatie tijdelijk was gestaakt, kwam de krant in 1908 wederom uit. Na de proclamatie van de Turkse Republiek in 1923 verscheen het dagblad onder de naam Resmi Gazete ofwel Staatscourant.

Verschijningsverboden

Negen jaar na Takvim-i Vak’ayi verscheen in 1840 een tweede krant – Ceride-i Havadis – opgericht door de Britse correspondent van de Morning Herald, William Churchill. Na een korte periode van drie jaar, waarin de krant werd gesloten, gaf Churchill het dagblad met financiële steun van de Staat als maandblad uit. De krant had veel lezers in regeringskringen. In 1860 verscheen Tercüman-i Ahval. Dit dagblad valt de twijfelachtige eer ten deel dat het de eerste krant in de Turkse persgeschiedenis is die gesloten werd. De krant was in een polemiek verwikkeld met zijn tegenhanger Ceride-i Havadis over de neergang van het Ottomaanse Rijk. In 1867 werd een andere krant, Muhbir, tijdelijk gesloten vanwege kritische berichtgeving van verslaggever Ali Suavi over het buitenlandse beleid van de regering.