Televisie in Turkije

Hoewel er in Turkije ontzettend veel tv-kanalen zijn, zijn er grenzen aan de vrijheid in de berichtgeving. De Hoge Raad voor Radio en Telvisie (RTÜK) - verantwoordelijk voor 1.700 radio- en televisiezenders - geeft zendmachtigingen af en ziet toe op de naleving van mediaverboden, die de regering kan uitvaardigen als de openbare of nationale veiligheid in het geding is. Deze mediawaakhond is omstreden. Zij wordt door critici beschouwd als een instrument waarmee de AKP-regering haar conservatieve, islamitische waarden opdringt.

 

Het bestraffen van 'immorele' tv-zenders die bloot, zoenen, alcohol en roken laten zien is al langere tijd geleden in gang gezet. De meeste straffen worden uitgedeeld na klachten van kijkers. Elke week behandelt RTÜK ruim zeventig klachten. Zo kreeg de Turkse zender Show TV begin 2018 een boete van één miljoen lira (164.000 euro) vanwege een kus. Het draaide om een scène in de televisieserie Çukur (De Pit), over maffiabaas Idris Koçava. In de gewraakte scène was niet meer te zien dan een getrouwd stel dat elkaar omhelst en kust. De serie kreeg korte tijd later opnieuw één miljoen lira boete, nu wegens 'obsceen taalgebruik'. Volgens RTÜK was weliswaar een piep onder de bekritiseerde uitspraken gezet, maar via liplezen zou het publiek deze toch hebben meegekregen.

 

TV-censor richt vizier op Netflix
Vanwege de censuur op televisie zijn veel kijkers uitgeweken naar het internet en online videoplatforms als Netflix en het Turkse BluTV en Puhu. Hierin kan echter verandering komen. Zo bepaalt een wet die in maart 2018 is aangenomen dat online videodiensten voortaan ook onder toezicht van RTÜK zullen vallen. Als Netflix zich bijvoorbeeld niet aan de Turkse wet houdt, kan de mediawaakhond besluiten de zendmachtiging van het bedrijf in te trekken en de toegang tot haar websites te blokkeren. Of het echt zo ver komt, moet nog blijken, omdat de verordening nog niet is gepubliceerd. Maar zelfs voordat de wet van kracht is, tekenen de gevolgen zich af. Zo besloot BluTV uit eigen beweging de film Vicky Cristina Barcelona te censureren. Het bedrijf schrapte de scène waarin Penélope Cruz begint te zoenen met Scarlett Johansson en Javier Bardem zich bij hen voegt.

 

Dating en alcoholconsumptie zijn taboe

Datingprogramma's zijn al sinds het voorjaar van 2017 verboden. Met als gevolg dat geen programma's meer uitgezonden mogen worden waarin vrienden en partners worden gezocht. Dit zou niet passen bij de 'Turkse familiewaarden'. Zowel staatsomroep TRT als commerciële zenders moeten zich aan deze regels houden. Elke vorm van reclame en promotie van alcoholische dranken is al sinds 2013 taboe. Dat betekent dat glazen alcohol in films en televisieseries onscherp worden gemaakt of worden vervangen door plaatjes van bloemen.

 

TV-zenders op zwart
RTÜK heeft sinds 2017 ook de verslaggeving van aanslagen beperkt. Dit gebeurde nadat de Turkse regering tv-zenders verbood om verslag te doen van terroristische aanslagen. Zo mogen tv-zenders de lopende programma's bij een terreuraanslag niet langer onderbreken voor een nieuwsuitzending. Ook is het niet meer toegestaan beelden van een aanslag of de hulpverlening die erop volgt uit te zenden en zijn ooggetuigenverslagen, analyses en commentaren verboden. De zenders mogen van president Erdogan nog wel onder in beeld met een tekst de officiële mededelingen van de autoriteiten laten zien. Zenders die zich hieraan niet houden, gaan tijdelijk op zwart. Bij meerdere overtredingen kan de licentie van een zender worden ingetrokken. Dat betekent dat de omroep helemaal niet meer kan uitzenden.

 

Pinguïns

Opmerkelijke gevallen van censuur van de media vonden ook plaats tijdens de Gezi-protesten in 2013. De mainstream media zonden destijds geen enkel nieuws uit over de demonstraties die overal in Turkije plaatsvonden. Het gebrek aan media-aandacht werd gesymboliseerd door CNN International, dat wel verslag deed van de demonstraties, terwijl CNN Türk op hetzelfde moment een documentaire over pinguïns uitzond. RTÜK gaf een boete aan kritische nieuwszenders, waaronder Halk TV en Ulusal Kanal, voor hun berichtgeving over de demonstraties en beschuldigde hen van het tonen van beelden die 'moreel, fysiek en mentaal destabiliserend zijn voor kinderen'.